Oorzaken van stress
Stress kan je omschrijven als een aanpassing reactie van het hele organisme op een lichamelijke of psychische verstoring van het evenwicht. De balans in het lichaam, de homeostase. Bij een fysieke of psychische bedreiging vertonen we allemaal dezelfde fysiologische reactie. Het autonome zenuwstelsel activeert het vecht- of vluchtmechanisme. Op momenten van gevaar kan het ons leven redden. Door de aanmaak van de stresshormonen cortisol en adrenaline gaat het hart sneller kloppen, de bloeddruk stijgt, spieren spannen, de zintuigen verscherpen en de stofwisseling heeft geen prioriteit meer. Het maakt je klaar om of heel hard weg te rennen of te vechten voor je leven.
Vechten of vluchten
Waar stress bedoeld is voor levensbedreigende situaties, gaat stress nu steeds vaker over emotionele gebeurtenissen. Zoals het verlies van een baan, scheiding, afwijzing of overleiden. We worden vaker geconfronteerd met terugkerende psychische spanningen en irritaties. Iedere dag de file inrijden, financiële problemen, thuis les geven aan de kinderen. Doordat we leven in een jachtige wereld wordt bij veel mensen de vecht-of-vlucht response dagelijks getriggerd. Vaak voor zaken die niet of nauwelijks bedreigend genoeg zijn.
Oorzaken van stress worden wel stressoren genoemd. Ze kunnen zowel op het werk als in de vrije tijd voorkomen, ze kunnen lichamelijk of emotioneel van aard zijn, en kunnen zowel extern als intern zijn. Externe stressoren worden veroorzaakt door de omgeving en interne stressoren hebben te maken met de persoon zelf. De verplichtingen die je jezelf oplegt. De eisen waaraan je wilt voldoen.
En daar staan we dan met haast in de file, perfect voorbereid op explosieve actie, terwijl we geen kant op kunnen. Of voor een zaal met vijfhonderd man, gespannen, zwetend en met bonzend hart, maar vluchten is meestal geen optie. Waar stress van oorsprong een kortdurende, sterke beschermingsreactie was, is het nu een soort ‘state of being’. Je blijft in de stressmodus.
Sporen van stress in het brein
De hippocampus – een hersengebied dat belangrijk is voor leren, onthouden en navigeren – functioneert normaal gesproken als een soort uitknop voor de stressreactie. Maar het probleem is: chronische stress beschadigt de hippocampus, waardoor het cortisolniveau hoog blijft, waardoor de hippocampus nog meer beschadigt – een vicieuze cirkel.
Naast de hippocampus beïnvloedt stress ook de amygdala, een hersengebiedje dat continu een oogje in het zeil houdt voor gevaar. Wie flink gestrest is, ziet daardoor overal dreiging in.
Wat meditatie kan doen bij stress
De moderne oorzaak van stress is niet alleen de stressor. Ook het gebrek aan rust en het te weinig ruimte voor reflectie veroorzaken de stress. Er is nooit meer een momentje waarop de hersenen mogen rusten en denken ‘het is allemaal al goed zoals het is’.
Wanneer je mediteert reageert het lichaam met een ontspanningsreactie. Deze reactie gaat de stressrespons tegen en brengt je lichaam weer in balans. Hartslag en bloeddruk dalen, je ademhaling vertraagt. Het kalmeert, reguleert je systeem en draait langzaam maar zeker de negatieve effecten van stress terug. Veel mensen gaan om deze reden mediteren. Om stress te lijf te gaan.
Met regelmatige oefening blijf je deze effecten ervaren zelfs nadat je klaar bent met mediteren.
Talloze wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat meditatie niet alleen op korte termijn bijdraagt tot ontspanning, maar op lange termijn zelfs de hersenstructuur verandert.
Al na elf uur meditatie kunnen neurowetenschappers hersenscans gebruiken om aan te tonen dat zich nieuwe wegen in de hersenen vormen. Deze veranderingen in de hersenen stellen mensen die regelmatig mediteren in staat zelfs in moeilijke situaties kalm te blijven, zich minder gestrest te voelen en voorkomen stress gerelateerde ziekten.
Weer een goede reden om de dagelijkse meditatie te blijven doen.
Jouw huiswerk:
Wat zijn jouw (dagelijkse-) stressoren? Schrijf ze eens op. Ga eens rustig zitten en noteer waar jij stress door ervaart. En wat voel je daarbij. Emotioneel en fysiek. Doe daarna onderstaande meditatie.
audio Meditatie: Opmerken van stress
Schrijf na afloop van de meditatie op wat je hebt ervaren tijdens de meditatie en ook daarna. Voelde je anders? En nog verder op de dag: verliep de dag anders?
Je kan deze meditatie erbij pakken wanneer je stress ervaart. Het helpt je te benoemen waar de stress door komt. Vervolgens neem je er een afstandje van om het door ‘andere ogen’ te bekijken. Dit kan ruimte voor nieuwe inzichten maken.
Wanneer je wat meer tijd hebt om volledig te ontspannen, doe dan mee met deze yoga nidra meditatie van 12 minuten. Ontspanning van lichaam en geest. Meedoen met deze audio staat gelijk aan ruim een uur slaap.